Een villa met rozen

Willem Elsschot is een naam als een klok en zijn debuut Villa des Roses een klassieker. Meer dan een eeuw na de eerste druk (1913) is het nog steeds de moeite waard om te lezen.

Villa des Roses verhaalt over een pension in Parijs, de ‘villa’, en de kleurrijke gasten die er de revue passeren. Er is de oude madame Gendron die een groot fortuin zou bezitten, er is het nieuwe kamermeisje Louise die o zo plichtbewust is, de heer Martin die zijn rekening niet kan betalen, …
De personages vormen dan ook de ruggengraat van het verhaal. Elsschot portretteert hen uiterst realistisch, met al hun generositeit, maar ook al hun onhebbelijkheden. Hij neemt de tijd om hen stuk voor stuk te schetsen en ze ontwikkelen zich doorheen het verhaal. Al even treffend geeft hij hun onderlinge relaties weer. Zo leert het boek ons ook bij waar dergelijke conflicten toe kunnen leiden. Elsschot beschrijft emoties als vernedering en verliefdheid zonder te overdrijven of te romantiseren. Daarbij tekent hij het leven van de kleine man in Parijs aan het begin van de twintigste eeuw. Toen getuigde het ook van zijn betrokkenheid bij de sociale realiteit. Voor de lezer van nu leest het dus haast als een historisch roman, maar toen was het eigentijds en dat maakt het dubbel interessant voor wie de toenmalige tijdsgeest wil begrijpen, want die schemert ook door in Elsschots stijl.

Elsschot wordt wel eens de eerste kosmopoliet in de Vlaamse literatuur genoemd en dat blijkt ook uit dit boek. Als Vlaming schreef hij over Parijs en bij het verschijnen werd het als 'fris Hollands', 'zuiver Noord-Nederlands' of 'on-Hollands/Frans' betiteld. Bovendien durfde hij over een onderwerp als abortus te schrijven, dat toen nog taboe was. Elsschot vermeldde ook graag dat het verhaal autobiografisch was en dat "die onsympathieke jonge Duitser" hijzelf was. Hij heeft inderdaad een tijdlang in een Parijs pension verbleven in de Rue d'Armaillé en hij schreef het boek op aanvraag van Anna Christina van der Tak, een collega aan wie het boek ook is opgedragen.

Villa des Roses is een boek dat blijft boeien. De eerste hoofdstukken komen wat traag op gang omdat Elsschot de belangrijkste personages één voor één uitgebreid voorstelt. Die overvloed aan informatie is nodig om het verhaal te begrijpen, maar het is ook moeilijk om alle verhalen en namen te onthouden. De gebeurtenissen die zich daarna ontspinnen, boeien echter van begin tot eind en je blijft benieuwd wat er nog zal gebeuren. De herkenbaarheid van de personages en de conflicten draagt daar nog toe bij. De alwetende verteller en de vele personages die hun opwachting maken en elk hun eigen verhaal hebben, creëren dan weer meer afstand.

Tot slot heeft Elsschot een aangename schrijfstijl. Hij schrijft eerder sober, in tegenstelling tot enkele van zijn toen populaire tijdgenoten. Dit past in de traditie van het nieuwe realisme. Elsschot zei zelf ook dat hij klassiek proza wilde schrijven, dat mooi is en mooi zal blijven. Daar is hij zeker in geslaagd. Hier en daar is zijn stijl zelfs relatief plechtig en door zijn keuze voor een alwetende verteller soms afstandelijk, maar dit doet geen afbreuk aan het verhaal. Dat plechtige krijgt de tekst ook door de archaïsche woorden, maar ook voor een moderne lezer blijft de tekst begrijpelijk en is die bovendien leerrijk. Voor sommige woorden is wel uitleg nodig, maar dit is opgelost door de verklarende woordenlijst achteraan.

Villa des Roses heeft dus nog steeds niets van zijn kracht verloren. De personages spatten van het blad, de verschillende verhaallijnen kluisteren je aan de pagina's en dit alles in een aangename stijl. Kortom, een boek als een villa met rozen, maar dan nog niet aangetast door de tand des tijds.

ELSSCHOT, W., Villa des Roses. Wommelgem, Van In, 2016, 169 p.

Singel Uitgeverijen. (s.d.). Villa des Roses. Geraadpleegd op 18 oktober 2017, van
http://www.singeluitgeverijen.nl/athenaeum/boek/villa-des-roses/

Noot:

Deze recensie schreef ik voor Nederlands in het begin van het zesde middelbaar.